在 Android 开发中,ViewModel 是 Jetpack 架构组件的核心成员之一,专为管理与界面相关的数据而设计。它通过生命周期感知能力,确保数据在配置变更(如屏幕旋转)时持久存在,并将数据逻辑与 UI 控制器(Activity/Fragment)解耦,显著提升代码的可维护性和可测试性。以下从核心概念、实现原理、使用示例及最佳实践等方面展开详细说明。
一、ViewModel 的核心作用
- 数据持久化 当 Activity 或 Fragment 因配置变更(如屏幕旋转)重建时,ViewModel 会保留数据,避免重复加载。例如,网络请求结果或复杂计算结果可存储在 ViewModel 中,无需通过onSaveInstanceState手动序列化。
- 解耦 UI 与数据逻辑ViewModel 作为数据持有者,负责处理业务逻辑和数据转换,而 UI 控制器仅关注数据展示和用户交互。例如,在列表页面中,ViewModel 可封装数据获取逻辑,UI 层只需观察数据变化并更新界面。
- 生命周期安全ViewModel 的生命周期与 UI 控制器绑定,但不受配置变更影响。当 Activity/Fragment 彻底销毁时(如用户退出应用),ViewModel 会自动清理资源,避免内存泄漏。
- 跨组件通信同一作用域(如 Activity)内的多个 Fragment 可共享同一个 ViewModel 实例,实现数据共享。例如,主 Fragment 和详情 Fragment 通过共享 ViewModel 同步数据状态。
二、实现原理与关键机制
1. 生命周期管理
- ViewModelStore :每个 Activity/Fragment 持有一个ViewModelStore,用于存储其关联的 ViewModel 实例。配置变更时,ViewModelStore被保留,新创建的 UI 控制器可直接复用原 ViewModel。
- ViewModelProvider:通过工厂模式创建 ViewModel 实例。默认工厂使用反射生成实例,自定义工厂可注入依赖(如 Repository)。
2. 数据观察与更新
- LiveData 集成:ViewModel 常与 LiveData 结合,实现数据的响应式更新。LiveData 具有生命周期感知能力,仅在 UI 组件活跃时通知数据变化,避免空指针异常。
- SavedStateHandle :用于保存 ViewModel 的临时状态,即使进程被系统杀死后也能恢复。例如,表单输入或滚动位置可通过SavedStateHandle持久化。
三、使用示例:计数器应用
1. 创建 ViewModel
|-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| class CounterViewModel : ViewModel() { private val _counter = MutableLiveData(0) val counter: LiveData<Int> = _counter fun increment() { _counter.value = _counter.value?.plus(1) } fun decrement() { _counter.value = _counter.value?.minus(1) } } |
2. 在 Activity 中使用
|-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| class MainActivity : AppCompatActivity() { private lateinit var binding: ActivityMainBinding private val viewModel: CounterViewModel by viewModels() override fun onCreate(savedInstanceState: Bundle?) { super.onCreate(savedInstanceState) binding = DataBindingUtil.setContentView(this, R.layout.activity_main) binding.viewModel = viewModel binding.lifecycleOwner = this // 关联生命周期 viewModel.counter.observe(this) { count -> binding.counterText.text = count.toString() } binding.incrementButton.setOnClickListener { viewModel.increment() } binding.decrementButton.setOnClickListener { viewModel.decrement() } } } |
3. 布局文件(使用 DataBinding)
|----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| <layout xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"> <data> <variable name="viewModel" type="com.example.viewmodeldemo.CounterViewModel" /> </data> <LinearLayout android:layout_width="match_parent" android:layout_height="match_parent" android:orientation="vertical"> <TextView android:id="@+id/counterText" android:layout_width="wrap_content" android:layout_height="wrap_content" android:text="@{viewModel.counter.toString()}" /> <Button android:id="@+id/incrementButton" android:layout_width="wrap_content" android:layout_height="wrap_content" android:text="+" android:onClick="@{() -> viewModel.increment()}" /> <Button android:id="@+id/decrementButton" android:layout_width="wrap_content" android:layout_height="wrap_content" android:text="-" android:onClick="@{() -> viewModel.decrement()}" /> </LinearLayout> </layout> |
四、高级用法:与 Room 和 Retrofit 集成
1. 架构设计
采用 MVVM 模式,通过 Repository 层封装数据来源(网络 / 本地数据库),ViewModel 负责协调数据处理。
2. ViewModel 与 Repository 交互
|-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| class UserViewModel @Inject constructor( private val userRepository: UserRepository ) : ViewModel() { val users: LiveData<List<User>> = userRepository.getUsers() fun fetchUsers() { viewModelScope.launch { userRepository.fetchAndSaveUsers() } } } |
3. Repository 层实现
|--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| class UserRepository @Inject constructor( private val api: UserApi, private val userDao: UserDao ) { fun getUsers(): LiveData<List<User>> { return userDao.getAllUsers() } suspend fun fetchAndSaveUsers() { val users = api.getUsers() userDao.insertAll(users) } } |
4. 网络请求与数据库操作
- Retrofit 接口:
|--------------------------------------------------------------------------|
| interface UserApi { @GET("users") suspend fun getUsers(): List<User> } |
- Room 实体与 DAO:
|----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| @Entity(tableName = "users") data class User( @PrimaryKey val id: Long, val name: String, val email: String ) @Dao interface UserDao { @Query("SELECT * FROM users") fun getAllUsers(): LiveData<List<User>> @Insert(onConflict = REPLACE) suspend fun insertAll(users: List<User>) } |
五、最佳实践与注意事项
- 避免持有 Context ViewModel 不应直接引用 Activity/Fragment 的 Context,以免引发内存泄漏。若需 Context,可继承AndroidViewModel并通过构造函数注入Application实例。
- 数据不可变性 通过 LiveData 暴露数据时,应返回不可变类型(如LiveData而非MutableLiveData),防止外部直接修改数据。
- 使用 SavedStateHandle 对于需跨进程保留的状态(如搜索条件),使用SavedStateHandle存储。在 ViewModel 构造函数中注入SavedStateHandle,并通过getLiveData方法观察数据变化。
- 单元测试 ViewModel 应独立于 UI 进行测试。例如,使用ViewModelTest类验证业务逻辑,模拟依赖对象(如 Repository)以隔离测试。
- 结合 DataBinding 通过 DataBinding 将 UI 控件与 ViewModel 直接绑定,减少样板代码。设置lifecycleOwner确保数据更新与 UI 生命周期同步。
六、总结
ViewModel 是 Android 开发中管理 UI 数据的核心工具,其生命周期感知能力和数据持久化特性显著提升了应用的稳定性和可维护性。通过结合 LiveData、Room、Retrofit 等组件,开发者可构建高效、可扩展的架构。遵循最佳实践(如避免持有 Context、使用 Repository 模式)能进一步优化代码质量,降低维护成本。无论是简单的计数器应用还是复杂的数据驱动界面,ViewModel 都是实现清晰架构的关键组件。